Fakty i mity o Konstytucji 3 maja w 228. rocznicę jej uchwalenia
3 maja 2019 roku obchodzimy 228. rocznicę uchwalenia ustawy rządowej, która regulowała ustrój prawny Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Niestety, w przestrzeni publicznej funkcjonuje kilka powiązanych z nią mitów, powielanych nawet przez znanych polityków. Oto zbiór najważniejszych faktów dotyczących Konstytucji 3 maja, o których warto pamiętać.
Konstytucja 3 maja została uchwalona przez Sejm Czteroletni w 1791 roku. Głównym celem wprowadzenia jej w życie było oczywiście zreformowanie państwa w bardzo trudnych dla niego czasach. Przypomnijmy, iż w 1772 roku doszło do pierwszego rozbioru, w którym Austria zagarnęła 83 tys. km², Prusy anektowały 36 tys. km², a Rosja przyłączyła 92 tys. km² powierzchni państwa. Polska i Litwa straciły łącznie 211 tys. km² terytorium oraz 4,5 miliona mieszkańców. Konstytucja utraciła moc obowiązującą 23 listopada 1793 roku na skutek zawiązania konfederacji targowickiej i przegranej wojny polsko-rosyjskiej. Nie zmienia to jednak faktu, iż ustawa ta jest uważana za drugą na świecie oraz pierwszą w Europie spisaną i tak nowoczesną konstytucję.
Konstytucja 3 maja głosiła, iż "religią narodową panującą jest i będzie wiara święta rzymska katolicka ze wszystkimi jej prawami", a odejście od niej jest karalne, jednak "sama wiara święta przykazuje nam kochać bliźnich naszych, przeto wszystkim ludziom jakiegokolwiek bądź wyznania, pokój w wierze i opiekę rządową winniśmy i dlatego wszelkich obrządków i religii wolność w krajach polskich, podług ustaw krajowych warujemy". Ustrój państwa został określony jako monarchia dziedziczna, mieszczanie oraz szlachta zostali politycznie zrównani, znacznie ogarniczono demokrację szlachecką, chłopi trafili pod opiekę państwa, a liberum veto, które mimo upływu lat wciąż wywołuje wśród historyków ogromne emocje, zostało zniesione. Oficjalnie wprowadzono trójpodział władzy oraz opisano, jak powinien wyglądać proces legislacyjny. Konstytucja składała się łącznie z preambuły oraz 11 artykułów, tj. "Religia panująca", "Szlachta ziemianie", "Miasta i mieszczanie", "Chłopi włościanie", "Rząd, czyli oznaczenie władz publicznych", "Sejm czyli władza prawodawcza", "Król, władza wykonawcza", "Władza sądownicza", "Regencja", "Edukacja dzieci królewskich" oraz "Siła zbrojna narodowa".
Sygnatariuszami ustawy byli: Stanisław Nałęcz Małachowski, Kazimierz książę Sapieha, Józef Korwin Kossakowski, Antoni książę Jabłonowski, Symeon Kazimierz Szydłowski, Franciszek Antoni na Kwilczu Kwilecki, Kazimierz Konstanty Plater, Walerian Stroynowski, Stanislaw Kostka Potocki, Jan Nepomucen Zboiński, Tomasz Nowowiejski, Józef Radzicki, Józef Zabiełło oraz Jacek Puttkamer. Do każdego z wymienionych przypisano stosowne im stanowiska oraz pełnione funkcje.
Dwa popularne przekłamania dotyczące Konstytucji 3 maja
Jakie mity dotyczące samej Konstytucji 3 maja oraz obchodzonego dziś święta narodowego okazują się najpopularniejsze w polskiej debacie publicznej? Jednym z nich jest bez wątpienia twierdzenie, iż obchody tej uroczystości są stosunkowo nowe i celebrowane od niedawna. W rzeczywistości uchwalenie wymienionej ustawy rządowej uznano za święto 5 maja 1791 roku i od tamtej pory chętnie je obchodzono. Oczywiście w czasie zaborów Polacy nie mogli swobodnie świętować, a za wszelkie związane z publiczną celebracją akty groziły surowe kary. Uroczystość obchodzono od lat także w największych skupiskach Polonii.
W 1919 roku, kilka miesięcy po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja została ogłoszona świętem narodowym. Po II wojnie światowej, w 1946 roku komunistyczne władze zakazały świętowania, co w dość nieoficjalny sposób zmieniło się 35 lat później. Do rzeczywistego przywrócenia Święta Narodowego Trzeciego Maja doszło dopiero w 1990 roku. Chociaż przez wiele lat Polacy nie mogli oficjalnie i otwarcie celebrować, konsekwentnie podtrzymywali pamięć o ustawie, która stanowiła dla wielu ważny symbol tożsamości oraz przynależności narodowej. Warto zaznaczyć, że od 2007 roku rocznica uchwalenia Konstytucji 3 maja, funkcjonująca jako święto państwowe, jest obchodzona także na Litwie.
Chociaż może to brzmieć abstrakcyjnie, kolejnym, zaskakująco popularnym mitem okazuje się teoria, według której Konstytucja 3 maja obowiązuje w Polsce do dziś. Związaną z tego typu twierdzeniami wpadkę zaliczył między innymi Ryszard Petru. W 2016 roku polityk opublikował na swym koncie na Facebooku post o treści: "Nasza konstytucja ma już 225 lat. Druga na świecie, pierwsza w Europie. Trzyma się świetnie, choć PiS uparł się, by przeszła przymusowy lifting. Wierzę, że mimo przejściowych "niedogodności" będzie nas chronić przez kolejne stulecia".
Działacz edytował wpis łącznie siedmiokrotnie, aby nie sugerował już, że Konstytucja 3 maja niezmiennie obowiązuje. Stało się to z powodu licznych żartów internautów oraz dziennikarzy, którym Petru starał się wytłumaczyć z wpadki. Jego kolejne posty i historia edycji sugerować miały, że po prostu w niefortunny sposób skonstruował swą wypowiedź, przez co została zrozumiana sprzecznie z jego zamierzeniami.
Prace nad obecnie obowiązującą konstytucją rozpoczęto w 1989 roku, a uchwalono ją oczywiście 8 lat później. Ustawę zasadniczą, która składa się z preambuły oraz 13 rozdziałów, podpisał Aleksander Kwaśniewski, pełniący wówczas funkcję polskiego prezydenta. Weszła w życie dnia 17 października 1997 roku.
Następny artykułNie przegap żadnych najciekawszych artykułów! Kliknij obserwuj antyfake.pl na: Google News
