Co to manipulacja językowa? Przykłady
Co to manipulacja językowa? Jest to forma kształtowania przekazywanego komunikatu w taki sposób, aby nadawca mógł wpłynąć na odbiorcę zgodnie ze swym celem. Manipulacja językowa często łączy się także z przekłamywaniem faktów, co dodatkowo utrudnia rozpoznanie jej i rozwikłanie w przestrzeni medialnej.
Co to manipulacja językowa? Mówimy o niej przede wszystkim w kontekście bezpośredniej komunikacji między nadawcą i odbiorcą informacji, mogącej kształtować się między innymi poprzez reklamę lub materiały medialne. Manipulacja językowa pojawia się, gdy dana osoba modeluje przekazywaną wiadomość tak, aby wywrzeć wpływ na tego, kto będzie się z nią zapoznawał. Nawet jeśli sama informacja jest więc prawdziwa, może zostać podana odbiorcy tak, aby wzbudzić w nim konkretne emocje, sympatie lub antypatie, czy utwierdzić go w danych przekonaniach.
Co to takiego manipulacja językowa?
W manipulacji językowej używa się oczywiście różnych narzędzi. Spośród nich najpopularniejsze to bez wątpienia korzystanie z wyrazów wartościujących, wskazujących bezpośrednio lub w sposób zawoalowany, co jest dobre, a co złe, ale także na przykład mówienie między wierszami oraz używanie kwiecistych omówień, w których można także wpływać na światopogląd czytelnika lub słuchacza. Manipulacja ujawnia się też poprzez bezpośrednie oceny, bazujące jednak na podstawowych wytycznych moralnych oraz poprzez używanie przez nadawcę komunikatu liczby mnogiej "my - oni", budującej przynależność słuchacza lub czytelnika do danej wspólnoty oraz oddzielającej go od tych, którzy mają inne zdanie w jeszcze bardziej emocjonalnym wymiarze.
Według językoznawcy Jerzego Bralczyka do narzędzi manipulacji językowej zaliczają się także (za Adamem Jaskólskim) "celowe używanie formuł blokujących falsyfikację sądów, tendencyjne stosowanie nieostrych pojęć, wyolbrzymianie lub pomniejszanie skali zjawiska, wpływ na sferę emocjonalną odbiorcy przez stosowanie nacechowanych słów i wyrażeń, których konotacje są silniejsze od znaczenia".
Manipulacja językowa: przykład
Teraz przejdźmy do wyraźnego przykładu, który zaczerpniemy z pracy "Manipulacja językowa i problemy z jej identyfikacją", autorstwa Adama Jaskólskiego z UMK w Toruniu. Przytoczył on anegdotę, dotyczącą sposobu przedstawiania informacji w ZSRR. Jak czytamy, nadawca komunikatu wiedział, że dzień wcześniej odbył się bieg, w którym wzięli udział jedynie Ronald Reagan oraz Leonid Breżniew. Pierwszy na mecie był Reagan, drugi - Breżniew.
Jeżeli odbiorca nie zdaje sobie sprawy z tego, że w wyścigu brali udział jedynie Reagan oraz Breżniew, gdyż nie zostanie o tym poinformowany, nadawca może powiedzieć, że amerykański prezydent był na mecie przedostatni, a sekretarz generalny KC KPZR - drugi. W przekazie nie będzie kłamstwa, ale manipulacja już tak. Dlaczego? Przy takim sposobie nadania komunikatu odbiorca będzie przekonany, że Breżniew lepiej poradził sobie w wyścigu niż Reagan. Będzie to oczywiście wniosek nieprawdziwy, jednak osiągnięty przez wpływ manipulacji językowej.
